Geschiedenis
Het woord "Panorama" is afgeleid van de Griekse woorden παν, pan (= alles) en ὁραμα, hòrama (= om te zien, dat wat wordt gezien, het uiterlijk, het uitzicht), en dus staat voor de all-around te bekijken. Panorama beelden kunnen worden gemaakt in een verscheidenheid van manieren, van de eerste ronde schilderijen in de 18e en 19e eeuw, naar de eerste fotografische panorama's in het midden van de 19e eeuw, tot aan de moderne, digitale panorama's gemaakt met behulp van computer-gebaseerde beeldverwerking technieken.
Historische ontwikkeling
Panorama's werd voor het eerst bekend toen in 1787, Robert Barker zijn cilindrische schilderij in een rond gebouw werden opgetrokken. De speciale schildertechniek, in combinatie met geraffineerde verlichting, produceerde een nieuwe ervaring voor de kijker, die stond op een speciaal platform in het midden van de ronde kamer. Het doel was om scene te produceren met de illusie alsof het echt was.
Robert Barker
Robert Barker (1739 - 8 april 1806) was een beroemde schilder uit Kells, County Meath, Ierland
Bron: Panoramaonview
Robert Barker bouwde zijn eerste vaste cirkelvormige panorama gebouw (of "rotonde") in Leicester Square in Londen in 1792, waar een of twee nieuwe panorama's per jaar werden tentoongesteld. Dit tot half in de volgende eeuw.
De panorama's toonde sfeervolle landschappen, beroemde veldslagen of belangrijke steden. De nieuwe vorm van kunst was een bron van grote opwinding en werd enorm populair, het fokken vele navolgers niet alleen in Engeland, maar ook in Nederland, Denemarken, de VS, Frankrijk, Zwitserland, en Duitsland, waar Johann Adam Breysig en zijn collega's panorama schilderde de eerste bekende Duitse in 1800 voor een tentoonstelling in Berlijn.
Deze cirkelvormige beelden (of beter, ronde schilderijen-de beelden waren op dit moment nog geschilderd op doek), gemeten tot 15 meter hoog en werden vaak 100 meter lang.
Met het oog op versterking van de illusie dat de waarnemer was een integraal onderdeel van de scène, het panorama exposanten begon (rond 1830) om te experimenteren met het plaatsen van drie-dimensionale objecten en andere rekwisieten voor hun beelden, draaien panorama's in een moderne, commerciële vorm van entertainment. Panorama werd een reizende spektakel, ondersteund en vervoerd van stad naar stad door een goed georganiseerde industrie.
Panorama als een massa-media fenomeen hadden hun hoogtijdagen in het midden van de 19e eeuw: geen andere kunstvorm of medium is zo populair en had een dergelijke radicale invloed op de manier waarop het publiek bekeken de wereld. Film en televisie bestond nog niet, en fotografie stonden nog in de kinderschoenen. Zeer weinig mensen in staat waren om zich in studiereizen, en het toerisme zoals wij het kennen vandaag was ongehoord. De mogelijkheden voor het grote publiek naar landen een indruk krijgen van buitenlandse, mensen, steden, landschappen, of exotische dieren werden gebeurtenissen uiterst beperkt. Panorama maakte het mogelijk voor de burgers van 's werelds grote steden te zien en te beleven zulke dingen. Niet alleen werden de panorama foto's indrukwekkend, maar de openingsceremonie zelf werden belangrijke sociale gebeurtenissen, begeleid door muziek en toespraken.
Panorama's in de hedendaagse kunst
Het succes van Yadegar Assisi in 2003, Everest panorama in Leipzig biedt ons vandaag met een hint van de magie van die eerste 18e en 19e eeuw panorama tentoonstellingen. Assisi vertoonde een enorme collage bestaat uit 3D-modellen, detail foto's en panorama foto's van de Himalaya ter ere van de 50ste verjaardag van het eerste schaalmodel van de Mount Everest. De 36-meter hoge vertonen-samen met de sfeervolle achtergrond muziek-produceerde de illusie dat de kijker stond aan de voet van de hoogste berg ter wereld. De grootste panorama in de wereld bleef op het display in een ongebruikt gas opslagtank voor de duur van twee jaar.
In 2005 heeft de kunstenaars groep "Gruppe 180" een geschilderde 180 graden-panorama schilderij van de beroemde Brandenburger Tor in Berlijn gemaakt zoals het aan het einde van de Tweede Wereldoorlog was. Een kijker die stond in het midden van de 28 × 5 meter installatie had niet alleen een sterk gevoel van ruimte, maar had ook het gevoel van terug in de tijd te zijn. De overgangen tussen de kunstmatige, historische beeld en de echte, de onmiddellijke omgeving waren allemaal maar niet op te sporen, en de verticale en convergerende lijnen in het beeld viel perfect samen met die van de omliggende hedendaagse architectuur. Marcel Backhaus zijn panorama was effectief gecombineerd tegenstrijdige elementen van verleden en heden, vernietiging en wederopbouw, en oorlog en vrede.
Waar te zien
In europa is nog een handje vol panorma's te zien of in depots van museums. Lijst van panorama's:
1814
1829
De Sattler-Panorama.
Salzburg, 1829.
- Schilder: Johann Michael Sattler
- Onderwerp: gezicht op de stad Salzburg
1881
1881
Luzern, 1881.
- Schilder: Edouard Castres
- Onderwerp: een scène uit de Frans-Duitse Oorlog (1870/71).
1894
Wrocław (oorspronkelijk: Lviv), 1894
- Schilder: Jan Styka e.a.
- Onderwerp: de Slag bij Racławice (1794)
1896
Feszty-panorama. Ópusztaszer, 1894.
- Schilder: Árpád Feszty.
- Onderwerp: aankomst van de Hongaren (1896).
1896
Riesenrundgemälde. Innsbruck, 1896.
- Schilders: Michael Diemer en Franz Burger
- Onderwerp: de Derde slag bij de Bergisel (1809)
1905
Panorama van Sevastopol, Sebastopol, 1905.
- Schilder: Franz Roubaud.
- Onderwerp: de verdediging van Sebastopol tijdens de Krimoorlog (1855)
1912
Panorama van de Slag bij Waterloo, Eigenbrakel, 1912.
- Schilder: Louis Dumoulin.
- Onderwerp: de Slag bij Waterloo (1815)
1913
Panorama van (Belgisch) Congo, 1913.
- Schilder: Paul Mathieu samen met Alfred Bastien.
- Tentoongesteld op de wereldtentoonstellingen van 1913 te Ghent. Het doek: 15 meter hoog en met een omtrek van 150 meter.
(Wordt bewaard in het depot van het Koninklijk Legermuseum te Brussel).
1920
Panorama "Slag om de IJzer", 1920.
- Schilder: Alfred Bastien.
- Onderwerp: veldslagen uit 1914.
(Staat al 25 jaar in depot: Het Koninklijk Legermuseum te Brussel in Belgie).
1937
Panorama "Slag om de Maas", 1937.
- Schilder: Alfred Bastien.
- Onderwerp: veldslagen uit 1914.
- Gemaakt voor de wereldtentoonstelling van 1937 te Parijs.
(Staat in depot: Het Koninklijk Legermuseum te Brussel in Belgie).
1947
Molenpanorama, 1947.
- Schilder: Frans Mars.
- Onderwerp: de Zaanstreek rond 1800.
1954
Panorama der Kempen, Zutendaal, 1954.
- Schilder: Charles Wellens
- Onderwerp: het beeld van de Kempische heide.
1977
Pleven Epopee 1877, Pleven, 1977
- Onderwerp: het beleg van Pleven tijdens de Russisch-Turkse Oorlog (1877)
1987
Bauernkriegspanorama, Bad Frankenhausen, 1987.
- Schilder: Werner Tübke.
- Onderwerp: Duitse Boerenoorlog (+/-1521-1525) in het bijzonder de Slag bij Frankenhausen (15 mei 1525).
- Het doek: 123 meter lang en 14 meter hoog.
2007
Panorama Salland, 2007, Mariënheem (gemeente Reaalte).
- Schilders: Leden van de Schildersclub Mariënheem.
- Onderwerp: Doorsnee van Sallands Landschap.
2009
Panorama Walcheren, 2009.
- Onderwerp: Panorama van Walcheren (Zeeland) met uitzichtpunten op de kust van Walcheren.
2018
Panorama Heuvelrug, 2018.
- Schilder: José Raayman, Leo Dekker en Heidi Zoestbergen.
- Onderwerp: panorama van de Utrechtse Heuvelrug.
- Omtrek 50,7 meter, hoogte 4,30 meter.
(Met dank aan Harry van Royen, Redacteur G-Geschiedenis, voor zijn aanvullingen Belgische panorama's)
Panorama's met foto's
Fotografie is rond 1820 ontstaan met de camera obscura.
In 1816 maakte Joseph Nicéphore Niépce de eerste foto. Hij deed dit door een doos te maken met een heel klein gaatje er in. Binnen de doos maakte hij een achterwand met een lichtgevoelige plaat. Door een aantal uur het gaatje in de doos open te houden ontstond er op de achterwand een afbeelding. Dit principe van fotograferen is in de loop der jaren nooit veranderd. Het gaatje van de doos heet nu een lens en de lichtgevoelige achterwand is tegenwoordig een lichtgevoelige elektroniche sensorchip.
De eerste panoramafoto's werden gemaakt door een reeks overlappende beelden aan elkaar te lijmen. Beelden genomen door het bewegen, of panning, van de camera iets na elk gefotografeerd.
Digitale camera's
Met de komst van digitale fotografie zijn panorama's weer terug. Panoramafoto's kunnen gemaakt zijn met 2 tot meerdere hoge resolutie digitale foto's die met speciale software aan elkaar geplakt worden; dat wordt 'stitchen' genoemd.